DIŞ KANAMALARDA İLKYARDIM VE TURNİKE YÖNTEMİ

Dis kanamalarda ilkyardim ve turnike

Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete geçerek önce kesilen damar uçlarının büzülmesini sağlarlar. Daha sonra kesik damar uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı büyüyerek damarı tıkar ve böylece kanama durur.

Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını dokular ve doku sıvıları uyarır. Normalde atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvarı nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkça pıhtılaşma olmaz. Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak için kanama durdurma yöntemlerine başvurulur. 

Dış kanamaları durdurma yöntemleri :

-  Parmakla (lokal, yerel) basınç(1,2)

-  Basınçlı sargı

-  Yaranın üstünde yer alan artere / damar köküne basınç (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)

-  Elevasyon ( kanayan kısmın kalp seviyesinde veya üzerinde tutulması )

-  Turnike

-  Atelleme ( kanamayı doğrudan durdurma yöntemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi sonucunda  kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar ).  

TURNİKE : Diğer yöntemlerle durdurulamayan kanamalarda en son seçenek olarak uygulanmalıdır. Genellikle organ kopmalarında veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan üst kola veya üst bacağa uygulanır. Amaç, kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir. Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde gangren gelişebilir. 

İp, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceğinden kesinlikle kullanılmaz.

Üçgen sargı bezi, çorap, kravat veya herhangi bir enli kumaş parçası ile turnike yapılabilir. 

Turnike en fazla iki  saat uygulanabilir. Gevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir olmalıdır. Gevşetme süresi  turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır. Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısa olmalıdır. Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde, turnike yine sıkılmalıdır.

BEBEKLERDE SOLUNUM YOLU TIKANMALARINDA İLKYARDIM

Sevgili öğrencilerim bugün işlediğimiz derste önemli bir konuya bir kez daha dikkatinizi çekmek istiyorum.
Bebeklerde solunum yolunun tam tıkanması ile kısmi tıkanmasında uygulayacağımız yöntemler farklıdır.
Bebeklerde solunum yolunun kısmi tıkanmalarında;bebek öksürüyor,nefes alıyor ve ses çıkarabiliyorsa hiçbir müdahale yapılmaz.Sadece bebek gözlemlenir.Ağız içinde yabancı cisim var ve görülebiliyorsa tek bir hareket ile alınır.Bebeklerin solunum yolları çok kısa olduğundan kesinlikle ağız içindeki yabancı cismi almak için uğraşmamalıyız.Aksi durumda yabancı cisim ilerleyerek tam tıkanmaya sebep olabilir.
Bebeklerde solunum yolunun tam tıkanmalarında dönüşümlü olarak sırt vuruşu ve göğüs basısı yöntemi kullanılır.Bebeklerde heimlich manevrası(karına bası yöntemleri)karın organlarını yaralayabileceği için uygulanmaz.

HEİMLİCH MANEVRASI

Yabancı Cisim Boğulmalarında Hayat Kurtaran Manevra: 
Heimlich Manevrası

Dr. Henry Jay Heimlich tarafından 1974 yılında tarif edilmiştir. Solunum yolunun yabancı cisim tarafında tıkanması sonucu oluşan boğulma durumlarında kullanılan ve hayat kurtaran bir manevradır. Yabancı cisim ile olan boğulmalar erişkinlerde kalp krizi ile karıştırılabilir. Hastanın klinik tablosu, yemek sırasında birden bir şey söyleyemeden, yere yığıldıkları ve öldükleri için, eski yıllarda kalp krizinden kaybedildikleri sanılmış ve yanlış olarak "café coronary" olarak adlandırılmıştır.

Yabancı cisimlerle boğulmalar sıklıkla yemek sırasında olur, o sırada ağızda olan yiyecek, kemik vb gibi maddeler solunumla soluk borusuna kaçar. Cisim, soluk borusunu kısmi veya tam olarak tıkar. Tam tıkanmalarda müdahale ile yabancı cisim çıkarılmazsa ölüm kaçınılmazdır.

• Hastadaki Belirtileri;

* Olay çoğunlukla yemek sırasında olur, 

* Hasta konuşamaz, bağıramaz (kısmen tıkanma varsa öksürmeye çalışır ve tiz bir ses çıkarır) 

* Yüzü oksijensizlikten morarır, 

* Çaresizlik içinde boğazını tutar, 

* Kısa bir süre sonra bilinci kaybolarak yere yığılır. Tam tıkanmada 3-4 dakika içinde cisim çıkarılmazsa ölüm meydana gelir.

• Boğazına Yabancı Cisim Kaçan Hastanın Tipik Hareketi

Bu durumda yabancı cisim hastanın ağzından el ile çıkarılamayacak kadar aşağı inmiş ise Heimlich Manevrası yapılır. Hastanın bilinci henüz kaybolmamışsa, kurtarıcı (hastaya manevrayı yapacak olan kişi) hastanın arkasına geçer ve ellerini hastanın göbek ile kaburgalar arasındaki kısmına kenetler. Daha sonra ani bir hareketle, yumruğu ile karnına doğru basınç uygulayarak hastanın ayakları yerden kesilinceye kadar kaldırır. Bu işlem, solunum yolunu tıkayan cismin ağızdan atılmasına kadar devam eder. Burada amaç karına yapılan basınç artışının akciğerleri sıkıştırması ve tıkayan cismin basınçla dışarı atılmasının sağlanmasıdır (Bunu şişedeki basıncı artan gazoz veya maden suyunun kapağını fırlatmasına benzetebiliriz).

• Heimlich Manevrasının Yapılışı

Şuursuz durumda olup yerde yatan hastalarda ise manevra hasta sırt üstü yerde yatarken yapılabilir

Bebeklerde temel yaşam desteği

Bebeklerde kalp masajı uygulanırken dakikada 100 bası olacak şekilde uygulanmasına dikkat edilmelidir ve bası sadece orta ve yüzük parmağıyla uygulanır.

İlkyardımda kalp masajı

İlkyardım konusunda kalp masajı en önemli konulardan bir tanesidir ve azami dikkat gerektirir.Kalp masajı yetişkinlerde ve çocuklarda farklılıklar göstermektedir.

Yetişkinlerde Kalp Masajı Nasıl Yapılır?

• Öncelikle kazazedenin boynundaki şah damarından nabız kontrol edilmeli ve kalp atışlarını durduğundan emin olunmalıdır.
• Nabız alınamıyorsa kazazede sert zemine sırtüstü yatırılmalı
• Tercihen kazazedenin sağ tarafına diz çökülmelidir
• Sternum kemiğinin (iman tahtası) alt ucundan 2 – 3 parmak yukarı kısım belirlenmeli veya kemiğin orta noktası belirlenerek alt yarısının orta-alt kısmı belirlenmeli
• Bir elin ayası buraya yerleştirilmeli
• Diğer el üzerine yerleştirilmeli

Kalp Masajının Yapılacağı Nokta

Kalp Masajının Uygulanışı

• Uygulanan gücün tek bir noktadan verilmesi için elin sadece ayası temas etmeli, parmaklar göğüs kafesi ile temas etmemelidir.
• Göğüs kemiği üzerine dik olarak baskı uygulayabilmek için dirseklerin bükülmemesine dikkat edilir.
• Her baskıda göğüs kafesinin 4 cm kadar aşağıya inmesi sağlanmalıdır.
• Bu işlem dakikada 80 -100 kez olacak tempoda uygulanmalıdır.
• Sıkıştırma ve gevşetme süreleri eşit olmalı ve
• İşlem sırasında ellerin göğüs üzerindeki yeri değişmemelidir.
• En az 3 dakikada bir kalbin kendi kendine çalışmaya başlayıp başlamadığını anlamak için nabız kontrol edilmelidir.
• Kalp kendiliğinden çalışmaya başladığı anda Kalp Masajına son verilmelidir.
• Kalp kendiliğinden çalışmaya başlamadıysa, tıbbi yardım gelinceye kadar uygulamaya devam edilmelidir.

Çocuklarda Kalp Masajı Nasıl Yapılır?
Çocuklara kalp masajı yapılırken daha hassas davranılmalı ve aşırı yüklenilmemelidir. Çocuklara kalp masajı yapmak için elin 3. ve 4. parmağını göğüste memelerin ortasının 1 – 1.5 cm kadar altına koyarak, göğüs 1.5 – 3 cm kadar çökecek şekilde nazikçe bastırılarak Kalp Masajı yapılır.

İLKYARDIMIN İKİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

İlkyardımın ikinci değerlendirmesi aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır.

1-Görüşerek bilgi edinme
2-Baş ve boyun muayenesi
3-Göğüs ve karın muayenesi
4-Kol ve bacak muayenesi

           İkinci değerlendirme sırasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.

•   Muayeneye hasta veya yaralı rahat bir konuma getirilerek başlanmalıdır. Tehlike yaratabilecek durumlar dışında hasta veya yaralı gereksiz hareket ettirilmemelidir.
  
  
•   Eldiven yoksa ellerinizin temiz ve kuru olmasına özen gösterilmelidir. 
  
    Hasta veya yaralıyı muayene ederken ne yapıldığı ve niçin yapıldığı açıklanmalıdır. Böylece hasta veya yaralı kendi muayenesine dâhil edilmiş olur.
  
    Bütün bulgular her aşamada not edilmelidir.
  
    Hasta veya yaralının muayenesi, gözlem, dinleme, hissetme ve koklama ile yapılır.
  
    Yaralara, şişme ve diğer şekil bozukluklarına gerekiyorsa hasta veya yaralının giysileri çıkarılarak bakılmalıdır.
  
    Hasta veya yaralıya neresinin ağrıdığı ve dokunmayla ağrı oluşup oluşmadığı
  sorulmalıdır.
  
     Yavaşça ve daha fazla zarar vermeden, eller genişçe açılıp masajımsı hareketlerle ağrılı yerler hissedilmelidir.
  
    Eğer anormal bir bulgu olduğundan şüphe ediliyorsa yaralı olan uzuv vücudun diğer tarafındaki simetriği ile veya sağlıklı bir insanınki ile karşılaştırılmalıdır.
  
    Muayene ve yapılan uygulamalar ile ilgili tüm bilgiler mümkünse kayıt altına alınarak tıbbi yardım personeline iletilmelidir. 

YARARLI KAYNAKLAR

Arkadaşlar faydalı olacağını düşündüğüm bazı kaynaklar aşağıda yer almaktadır.





http://www.ilkyardim.org.tr/dokumanlar/Saglik-Bakanligi-Ilk-Yardim.pdf
https://www.csgb.gov.tr/media/2065/ilkyardimelkitabi.pdf
http://www.istanbulvizyonosgb.com/blog/temel-ilkyardim-el-kitabi.html
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/brosurler/ilk_yardim.pdf
http://www.ilkyardim.org.tr/temel-ilk-yardim-bilgileri.html