DIŞ KANAMALARDA İLKYARDIM VE TURNİKE YÖNTEMİ

Dis kanamalarda ilkyardim ve turnike

Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete geçerek önce kesilen damar uçlarının büzülmesini sağlarlar. Daha sonra kesik damar uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı büyüyerek damarı tıkar ve böylece kanama durur.

Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını dokular ve doku sıvıları uyarır. Normalde atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvarı nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkça pıhtılaşma olmaz. Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak için kanama durdurma yöntemlerine başvurulur. 

Dış kanamaları durdurma yöntemleri :

-  Parmakla (lokal, yerel) basınç(1,2)

-  Basınçlı sargı

-  Yaranın üstünde yer alan artere / damar köküne basınç (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)

-  Elevasyon ( kanayan kısmın kalp seviyesinde veya üzerinde tutulması )

-  Turnike

-  Atelleme ( kanamayı doğrudan durdurma yöntemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi sonucunda  kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar ).  

TURNİKE : Diğer yöntemlerle durdurulamayan kanamalarda en son seçenek olarak uygulanmalıdır. Genellikle organ kopmalarında veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan üst kola veya üst bacağa uygulanır. Amaç, kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir. Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde gangren gelişebilir. 

İp, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceğinden kesinlikle kullanılmaz.

Üçgen sargı bezi, çorap, kravat veya herhangi bir enli kumaş parçası ile turnike yapılabilir. 

Turnike en fazla iki  saat uygulanabilir. Gevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir olmalıdır. Gevşetme süresi  turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır. Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısa olmalıdır. Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde, turnike yine sıkılmalıdır.

BEBEKLERDE SOLUNUM YOLU TIKANMALARINDA İLKYARDIM

Sevgili öğrencilerim bugün işlediğimiz derste önemli bir konuya bir kez daha dikkatinizi çekmek istiyorum.
Bebeklerde solunum yolunun tam tıkanması ile kısmi tıkanmasında uygulayacağımız yöntemler farklıdır.
Bebeklerde solunum yolunun kısmi tıkanmalarında;bebek öksürüyor,nefes alıyor ve ses çıkarabiliyorsa hiçbir müdahale yapılmaz.Sadece bebek gözlemlenir.Ağız içinde yabancı cisim var ve görülebiliyorsa tek bir hareket ile alınır.Bebeklerin solunum yolları çok kısa olduğundan kesinlikle ağız içindeki yabancı cismi almak için uğraşmamalıyız.Aksi durumda yabancı cisim ilerleyerek tam tıkanmaya sebep olabilir.
Bebeklerde solunum yolunun tam tıkanmalarında dönüşümlü olarak sırt vuruşu ve göğüs basısı yöntemi kullanılır.Bebeklerde heimlich manevrası(karına bası yöntemleri)karın organlarını yaralayabileceği için uygulanmaz.

HEİMLİCH MANEVRASI

Yabancı Cisim Boğulmalarında Hayat Kurtaran Manevra: 
Heimlich Manevrası

Dr. Henry Jay Heimlich tarafından 1974 yılında tarif edilmiştir. Solunum yolunun yabancı cisim tarafında tıkanması sonucu oluşan boğulma durumlarında kullanılan ve hayat kurtaran bir manevradır. Yabancı cisim ile olan boğulmalar erişkinlerde kalp krizi ile karıştırılabilir. Hastanın klinik tablosu, yemek sırasında birden bir şey söyleyemeden, yere yığıldıkları ve öldükleri için, eski yıllarda kalp krizinden kaybedildikleri sanılmış ve yanlış olarak "café coronary" olarak adlandırılmıştır.

Yabancı cisimlerle boğulmalar sıklıkla yemek sırasında olur, o sırada ağızda olan yiyecek, kemik vb gibi maddeler solunumla soluk borusuna kaçar. Cisim, soluk borusunu kısmi veya tam olarak tıkar. Tam tıkanmalarda müdahale ile yabancı cisim çıkarılmazsa ölüm kaçınılmazdır.

• Hastadaki Belirtileri;

* Olay çoğunlukla yemek sırasında olur, 

* Hasta konuşamaz, bağıramaz (kısmen tıkanma varsa öksürmeye çalışır ve tiz bir ses çıkarır) 

* Yüzü oksijensizlikten morarır, 

* Çaresizlik içinde boğazını tutar, 

* Kısa bir süre sonra bilinci kaybolarak yere yığılır. Tam tıkanmada 3-4 dakika içinde cisim çıkarılmazsa ölüm meydana gelir.

• Boğazına Yabancı Cisim Kaçan Hastanın Tipik Hareketi

Bu durumda yabancı cisim hastanın ağzından el ile çıkarılamayacak kadar aşağı inmiş ise Heimlich Manevrası yapılır. Hastanın bilinci henüz kaybolmamışsa, kurtarıcı (hastaya manevrayı yapacak olan kişi) hastanın arkasına geçer ve ellerini hastanın göbek ile kaburgalar arasındaki kısmına kenetler. Daha sonra ani bir hareketle, yumruğu ile karnına doğru basınç uygulayarak hastanın ayakları yerden kesilinceye kadar kaldırır. Bu işlem, solunum yolunu tıkayan cismin ağızdan atılmasına kadar devam eder. Burada amaç karına yapılan basınç artışının akciğerleri sıkıştırması ve tıkayan cismin basınçla dışarı atılmasının sağlanmasıdır (Bunu şişedeki basıncı artan gazoz veya maden suyunun kapağını fırlatmasına benzetebiliriz).

• Heimlich Manevrasının Yapılışı

Şuursuz durumda olup yerde yatan hastalarda ise manevra hasta sırt üstü yerde yatarken yapılabilir

Bebeklerde temel yaşam desteği

Bebeklerde kalp masajı uygulanırken dakikada 100 bası olacak şekilde uygulanmasına dikkat edilmelidir ve bası sadece orta ve yüzük parmağıyla uygulanır.

İlkyardımda kalp masajı

İlkyardım konusunda kalp masajı en önemli konulardan bir tanesidir ve azami dikkat gerektirir.Kalp masajı yetişkinlerde ve çocuklarda farklılıklar göstermektedir.

Yetişkinlerde Kalp Masajı Nasıl Yapılır?

• Öncelikle kazazedenin boynundaki şah damarından nabız kontrol edilmeli ve kalp atışlarını durduğundan emin olunmalıdır.
• Nabız alınamıyorsa kazazede sert zemine sırtüstü yatırılmalı
• Tercihen kazazedenin sağ tarafına diz çökülmelidir
• Sternum kemiğinin (iman tahtası) alt ucundan 2 – 3 parmak yukarı kısım belirlenmeli veya kemiğin orta noktası belirlenerek alt yarısının orta-alt kısmı belirlenmeli
• Bir elin ayası buraya yerleştirilmeli
• Diğer el üzerine yerleştirilmeli

Kalp Masajının Yapılacağı Nokta

Kalp Masajının Uygulanışı

• Uygulanan gücün tek bir noktadan verilmesi için elin sadece ayası temas etmeli, parmaklar göğüs kafesi ile temas etmemelidir.
• Göğüs kemiği üzerine dik olarak baskı uygulayabilmek için dirseklerin bükülmemesine dikkat edilir.
• Her baskıda göğüs kafesinin 4 cm kadar aşağıya inmesi sağlanmalıdır.
• Bu işlem dakikada 80 -100 kez olacak tempoda uygulanmalıdır.
• Sıkıştırma ve gevşetme süreleri eşit olmalı ve
• İşlem sırasında ellerin göğüs üzerindeki yeri değişmemelidir.
• En az 3 dakikada bir kalbin kendi kendine çalışmaya başlayıp başlamadığını anlamak için nabız kontrol edilmelidir.
• Kalp kendiliğinden çalışmaya başladığı anda Kalp Masajına son verilmelidir.
• Kalp kendiliğinden çalışmaya başlamadıysa, tıbbi yardım gelinceye kadar uygulamaya devam edilmelidir.

Çocuklarda Kalp Masajı Nasıl Yapılır?
Çocuklara kalp masajı yapılırken daha hassas davranılmalı ve aşırı yüklenilmemelidir. Çocuklara kalp masajı yapmak için elin 3. ve 4. parmağını göğüste memelerin ortasının 1 – 1.5 cm kadar altına koyarak, göğüs 1.5 – 3 cm kadar çökecek şekilde nazikçe bastırılarak Kalp Masajı yapılır.

İLKYARDIMIN İKİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

İlkyardımın ikinci değerlendirmesi aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır.

1-Görüşerek bilgi edinme
2-Baş ve boyun muayenesi
3-Göğüs ve karın muayenesi
4-Kol ve bacak muayenesi

           İkinci değerlendirme sırasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.

•   Muayeneye hasta veya yaralı rahat bir konuma getirilerek başlanmalıdır. Tehlike yaratabilecek durumlar dışında hasta veya yaralı gereksiz hareket ettirilmemelidir.
  
  
•   Eldiven yoksa ellerinizin temiz ve kuru olmasına özen gösterilmelidir. 
  
    Hasta veya yaralıyı muayene ederken ne yapıldığı ve niçin yapıldığı açıklanmalıdır. Böylece hasta veya yaralı kendi muayenesine dâhil edilmiş olur.
  
    Bütün bulgular her aşamada not edilmelidir.
  
    Hasta veya yaralının muayenesi, gözlem, dinleme, hissetme ve koklama ile yapılır.
  
    Yaralara, şişme ve diğer şekil bozukluklarına gerekiyorsa hasta veya yaralının giysileri çıkarılarak bakılmalıdır.
  
    Hasta veya yaralıya neresinin ağrıdığı ve dokunmayla ağrı oluşup oluşmadığı
  sorulmalıdır.
  
     Yavaşça ve daha fazla zarar vermeden, eller genişçe açılıp masajımsı hareketlerle ağrılı yerler hissedilmelidir.
  
    Eğer anormal bir bulgu olduğundan şüphe ediliyorsa yaralı olan uzuv vücudun diğer tarafındaki simetriği ile veya sağlıklı bir insanınki ile karşılaştırılmalıdır.
  
    Muayene ve yapılan uygulamalar ile ilgili tüm bilgiler mümkünse kayıt altına alınarak tıbbi yardım personeline iletilmelidir. 

YARARLI KAYNAKLAR

Arkadaşlar faydalı olacağını düşündüğüm bazı kaynaklar aşağıda yer almaktadır.





http://www.ilkyardim.org.tr/dokumanlar/Saglik-Bakanligi-Ilk-Yardim.pdf
https://www.csgb.gov.tr/media/2065/ilkyardimelkitabi.pdf
http://www.istanbulvizyonosgb.com/blog/temel-ilkyardim-el-kitabi.html
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/brosurler/ilk_yardim.pdf
http://www.ilkyardim.org.tr/temel-ilk-yardim-bilgileri.html

Yetişkinlerde bilinç kontrolü ilkyardım uygulaması

Arkadaşlar kısa bir video ile konumuzu iyice pekiştiriyoruz.

HASTA VEYA YARALININ BİRİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

HASTA VEYA YARALININ BİRİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

Sırasıyla

1-Bilinç düzeyinin değerlendirmesi

2-Hava yolu açıklığının sağlanması

3-Solunumun değerlendirilmesi

4-Dolaşımın değerlendirilmesi

5-Koma pozisyonu

Arkadaşlar konumuzla ilgili sizinle birkaç görsel paylaşmak istiyorum.

Bilinç

Dolaşım

Solunum

Hava yolu açıklığı

İlkyardımın temel uygulamaları

İlkyardımın 3 temel uygulaması vardır:
İlkyardım temel uygulamaları Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir.
1. Koruma:
Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
2. Bildirme:
Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.

112’nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir?

•   Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı,
  
•   112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmeli,
  
•   Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da
  çok bilinen bir yerin adı verilmeli,
  
•   Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
  
•   Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalı,
  
•   Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
  
•   Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği
  belirtilmeli,
  
•   112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar
  telefon kapatılmamalıdır.
  

3. Kurtarma(Müdahale):
Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.
İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli yapması gerekenler nelerdir?

•   Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
  
•   Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir,
  
•   Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir,
  
•   Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile
  gerekli müdahalelerde bulunulur,
  
•   Kırıklara yerinde müdahale edilir,
  
•   Hasta/yaralı sıcak tutulur,
  
•   Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez,
  
•   Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapılır,
  
•   Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır
  (112) (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır). 
  

İlkyardımcı ile acil bakım yapacak kişi birbiriyle karıştırılmamalıdır.

İlk yardımı yapan kişide bulunması gereken özellikler şunlardır;
•Özel "ilk yardım eğitimi" almış olmalıdır.
•Soğukkanlı olmalı ve paniği önlemeli
•Dikkatli olmalı
•Daima yavaş,anlaşılır ve açık olarak konuşmalı
•Kişiler arası ilişkilerinde saygılı olmalı
•Kişileri biyo-psikososyal yönleriyle değerlendirebilmeli
•Beden dilini bilmeli
•Göz iletişimi kurabilmeli
•İlk yardım yapacağı ortamda sessizliği sağlamalı
•Doğru bilgi-beceri ve davranış kazanmış olmalı
•Zaman,enerji ve maddi olanakları tutumlu kullanmalı
•Çabuk iyileşmeye katkıda bulunmalı
•Kaygı ve kuşkuya meydan vermeyecek şekilde güvenilir olmalı
•İlk yardımda bulunduğu kişi ve yakınlarına sorular yönelttiğinde onlara olanaklı ise yeterli zaman ayırmalıdır.
•Yanlış yorumlanabilecek mimik ve davranışlardan kaçınmalıdır.
•İlk yardımcı hiçbir zaman kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır.
•Sağlık personeli olay yerine geldiği anda,onun yardımcısı durumuna geçmelidir.

Ambulans ve Acil Bakım Teknikeri(AABT)

Hastane öncesi acil bakımın bir parçası olan AABT, genellikle hayatı tehlikede olan hasta ya da yaralılara ilk anda müdahale eden, kişidir. AABT,  Acil tıp komitesi tarafından, yaşam zincirinin anahtarı olarak tanımlanmaktadır. AABT nin bilgi merkezinde, örgütlü-etkin değerlendirme, hareket planı geliştirme, acil tedavi, triyaj ve nakil için karar verme becerisi, olmalıdır. Çünkü hastanın yaşaması için bunların her biri gereklidir. AABT, her yaşta ve çok değişik durumlardaki hastalarla, belki de uygunsuz çevre koşullarında karşılaşacaktır. AABT; bilim ve teknolojinin gelişimine paralel olarak gereksinim duyulan alanlarda kendini geliştirmekle yükümlüdür. Her an ölümle yaşam arasında karar vermek zorunda kalabilen AABT buna hazırlıklı olmalıdır; acil bakım verirken, içgüdüsel ve kendine güvenerek hareket etmelidir. Tüm acil bakım profesyonellerinde olduğu gibi AABT de olay yerinde vereceği acil bakımı neden ve nasıl yapması gerektiğini bilirse daha etkin olacaktır. Acil bakımı neden ve nasıl yapacağını anlayabilmesi için, daha eğitim aşamasında yönlendirilmesi gerekir. Bu nedenle, klasik tıbbi eğitim, hastanın saptanan gereksinimleri doğrultusunda, sebep - sonuç ilişkisi ile bağdaştırılarak, öğrencinin olay yerinde kullanabileceği şekilde geliştirilmiştir. Eğitimin tıbbi kapsamında anatomi, fizyoloji, patofizyoloji, hastanın değerlendirilmesi ve acil bakımı yer almaktadır. Hastanın değerlendirilebilmesi ve tedavi edilebilmesi için gereken diğer bilgi ve beceriler, tıpkı bir bina inşaatında olduğu gibi, bu temelin (anatomi, fizyoloji, fizyopataloji vb.) üzerine kat kat eklenerek, öğrenciye kazandırılmaktadır. Değerlendirme, hastanın durumuna göre travmatik(kaza geçirmiş, yaralı) ve nontravmatik (tıbbi sorunu olan hasta) olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. 

Konular çoğunlukla sistemlere göre gruplandırılmış ve solunum, dolaşım, sinir sistemleri öncelikle ele alınmıştır. Çünkü bu sistemler ilk değerlendirmenin temelini oluşturmaktadırlar. Bu sayede, tüm hastalarda, çabuk ve etkili bir değerlendirme ile acil bakım(tedavi) gerçekleştirilebilir. AABT’ nin acil bakım, daha doğrusu, kazandığı bilgi ve becerilerle, hastanın yaşamı ile ölümü arasında karar verebilmesi için profesyonel olması gerekir. Profesyonellik için bilgi, deneyim, kendine güven ve içgüdüsel hareket etme becerisi gerekir. İçgüdüsel hareketle kast edilen; bilgilerini deneyimle öyle içselleştirmelidir ki hastayla/yaralıyla karşılaştığında düşünmeye gerek kalmayacak şekilde doğru müdahaleyi yapabilmelidir. Bunu araba kullanmaya benzetebiliriz, araba kullanmayı bilen kişi direksiyonun başına oturduğunda nereden başlayabilirim diye düşünmez ve hareketleri otomatikleşmiştir; bu bir içselleştirmedir ya da içgüdüsel davranıştır.